Dördüncü Trimester Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Tüm hamile annelerin bildiği gibi hamilelik her biri yaklaşık üç ay süren üç ‘trimesterden’ veya dönemden oluşur. ‘Dördüncü üç aylık dönem’ doğumdan bebeğinizin üç aylık olduğu zamana kadar geçen süreyi tanımlar. İlk olarak 1970’lerin ortalarında İngiliz doğum uzmanı Sheila Kitzinger tarafından tanımlandı:

“Gebeliğin dördüncü üç aylık dönemi var ve bu dönemi çoğu anne ihmal ediyor. Dördüncü trimester; doğumdan yaklaşık üç ay sonra özellikle ilk bebekten sonra birçok kadının duygusal olarak oldukça savunmasız olduğu, umutsuzluk yaşadıkları, kaygıların ve reaktif depresyon durumlarının yaygın olduğu bir geçiş dönemidir.” 1

Son zamanlarda terim, Amerikalı çocuk doktoru Dr Harvey Karp tarafından popüler hale getirildi ve dördüncü üç aylık dönemin bebekler ve anneler için zorlayıcı olduğuna dikkat çeken yazılar yayınlanmaya başlandı:

“Eğer seçim yapabilselerdi bebekler rahim içinde birkaç ay daha kalmayı tercih ederdi. Yani, doğumdan sonraki ilk üç ay boyunca, dördüncü üç aylık dönemde bebekleri rahim dışındaki fetüsler olarak düşünmelisiniz…”

Dördüncü üç aylık dönemde bebeğinizin rahatsızlık ile ağlaması ve sizin bu dönemde çok yorgun olmanız olası bir durumdur. Yeni doğan bebekler sıcak ve yumuşacık olan rahim dışındaki hayata uyum sağlamayı öğreniyorlar! Bebeğin sürekli ağlaması ve kısa süreli uykular ile yorgunluğunuz birleşince bu dönemde kendinizi bitkin hissetmeniz çok doğaldır.

“Bazen yorucu olsa da, ebeveynlik döneminin ilk haftaları yeni doğmuş bebeğinizi tanımak, aileniz ve arkadaşlarınız ile bu dönemi yaşamak heyecan verici ve sevgi dolu bir süreçtir. Bebeğinizin hızlı gelişimini görmenin ve kişiliğini de anlamaya başlamanın muazzam ödüllerini deneyimleyeceksiniz. Zihinsel ve pratik olarak dördüncü üç aylık döneme hazırlıklı olmak, sizin ve eşinizin zorlukları aşmanıza, ebeveyn olarak yeni rolünüze uyum sağlamanıza ve bu özel zamanın tadını çıkarmanıza yardımcı olacaktır.”

Yeni doğanın duyusal ve sosyal gelişimi

Bebeğiniz tamamen çaresiz doğdu. Hayatının ilk saatlerinde annelerine dayanabilen veya tutunabilen diğer tek doğan memelilerin aksine yeni doğan kendi kafasını bile destekleyemez. Tüm ihtiyaçlarını karşılamak için size tamamen güvenmektedir.

Yeni doğan bebeğinizin beyni, yaşamının ilk üç ayında her gün %1 oranında inanılmaz bir büyüme gösterir. 2 Dördüncü üç aylık dönemin sonunda, sadece başını kaldırmayacak aynı zamanda gülümseyerek de sizinle ilk iletişime başlamış olacaktır. Motor becerilerin başlangıcında bebek bir şeyleri kavrayabilir ve bacaklarını tekmeleyebilir ve elleriyle gözlerini takip edebilecek ve onlara ulaşabilecektir. (El ve göz koordinasyonunun başlangıcı)

Yenidoğan Bebeklerde Görme

Bebeğinizin görüşü ilk haftalarda önemli ölçüde iyileşir. Bilim adamları, yeni doğanların ne kadar iyi görebildiğine katılmıyorlar (örneğin, renk ve odak aralığı), ancak iki şey kesin: küçük bebekler yüzlere her şeyden daha çok bakmayı seviyorlar ve en iyi 20 ila 35 cm uzaklıktaki nesnelere odaklanıyorlar. Bu durum bebeğiniz beslenirken yüzünüzün mesafesi ile ilgilidir. 3  4 Bir aylıkken, bebeğinizin güçlü siyah-beyaz desenlere ve keskin kontrast renklere bakmayı sevdiğini fark edebilirsiniz. İki veya üç aylıkken nesneleri gözleriyle takip ettiğini ve en sevdiği insanları ve nesneleri daha uzak bir mesafeden tanımaya başladığını göreceksiniz.

Yenidoğan Bebeklerde Duyma:

Yeni doğmuş bebeğiniz rahminizde de çok sık duymuş olduğu sesinizi tanır ve tercih eder. 5 Kendinizi daha yüksek perdeli, daha yavaş, şarkı söyleyen bir sesle bebeğinizle konuşurken bulursanız, bunun nedeni yeni doğanların ‘ebeveyn‘ veya ‘bebek odaklı konuşma‘ tarzını tercih ettiğini içgüdüsel olarak biliyor olmanızdandır. 6

Siz ve eşiniz ilk üç ay boyunca bebeğinizin duyusal ve sosyal gelişimini mümkün olduğunca onunla etkileşimde bulunarak destekleyebilirsiniz. Onunla konuşun, şarkı söyleyin, ona sorular sorun, bebeğiniz ile göz teması kurun ve yüz ifadelerinizi abartın. Dikkatini çekmek için yüksek kontrastlı oyuncaklar, kitaplar seçin. Bebeğiniz sizinle etkileşime girmek istediğinde telefonunuz, bilgisayarınız veya TV ekranı ile dikkatini dağıtmayın.

Bebeğinizi yatıştırmak

Bebeğini bekleyen ebeveynler genellikle güzel bir bebek odası oluşturur ve içinde rahat uyuyabileceği bir beşik alır. Ancak yeni ebeveynlerin en çok yaşadığı durum ise bebeğin odaya bırakılmak veya beşiğinde tek başına uyumak istemediğidir.

Duruma bir de bebeğinizin bakış açısından bakın. Dokuz ayını sürekli olarak ılık ve amniyotik sıvı ile çevrili olan rahminizin karanlık konforunda geçirdi. Plasenta ve göbek kordonunuzun sıkı çalışması sayesinde karnı asla boş hissetmedi. Günlük hayatınıza devam ederken sallandı ve sallandı ve sindirim sisteminiz ile kan akışınız sürekli boğuk bir film müziği sağladı. Harvey Karp da dahil olmak üzere birçok uzman, bir bebeğin dış dünyaya uyum sağlamasına yardımcı olmak için en iyi yolun, koşulları mümkün olduğunca rahim benzeri yapmaktan geçtiğini belirtmektedir. Muhtemelen bebeğinizi sakinleştirmek için içgüdüsel olarak susar ve bebeğinizi sallarsınız ve meşgulken aynı efektleri oluşturmak için sallanan sandalye, sallanan beşik ve anne karnındayken duyduğu seslere benzer seslerin yer aldığı uygulamaları kullanabilirsiniz.  Bebeğinizi dışarı çıkarken veya ev işleri yaparken omuzdan askılı bir ana kucağı kullanmak onu rahimde hissettiği tanıdık hareketlere yeniden bağlar. Bir ana kucağı, ayrıca onu sıcak ve güvenli tutarak vücudunuzun rahatlatıcı kokusuna ve sesinize daha yakın olmasını sağlar.

Bazı bebekler (hepsi olmasa da) ilk birkaç hafta içinde kundaklanmaktan hoşlanır çünkü kundak anne karnındayken hissettikleri kavranmışlık hissini yeniden yaratma konusunda yardımcı olur. Uygulamadan önce güvenli kundaklama yöntemlerini izlediğinizden emin olun. Bazı bebekler sıcak bir banyoda olmayı severler. Bebeğinizle birlikte duş almayı deneyebilirsiniz. Öncelikle bunun için doğru kaynaklardan bilgi almayı ihmal etmeyin.

Eğer tüm çabalarınıza rağmen bebeğiniz sakinleşmezse bu durumun kendini yırtıcılardan koruyan eski bir kendini koruma stratejisine dayandığını unutmayın. Bebeğinizin sakin ve huzurlu olmasını sağlamak için sıcak, yiyecek kaynağına yakın ve güvende tutmaya özen gösterin.

Bu kısa ama zorlu aşamayı, partneriniz ve ailenizden size yardımda bulunabilecek diğer kişilerle paylaşarak geçirin. Evdeki herkes uyku yoksunluğundan muzdaripse, uyuma rehberliğini takip etmeyi düşünebilirsiniz.  Bebeğinizle kanepede uyumaktan çok daha güvenlidir.

Ağlama ve kolik

Bebeğiniz dördüncü üç aylık dönemde hayatındaki diğer herhangi bir zamandan daha fazla ağlayacak. Ağlama tipik olarak yaklaşık altı haftada pik yapar ve bebeğiniz üç ila dört aylıkken önemli ölçüde azalır. 7

Kolik bebek, günde üç saatten fazla, haftada üç günden fazla, üç hafta veya daha fazla belirgin bir nedenden ötürü ağlayan olarak tanımlanır. 8 Günün herhangi bir saatinde olabilmesine rağmen akşamları kolik bebeklerin ağlaması daha yaygındır. Bebeğinizin de gazlı ve rahatsız olduğunu bu süreçte siz de gözlemleyebilirsiniz. Kolik, tüm bebeklerin dörtte birini etkiler ve kanıtlanmış bir tedavisi yoktur. Ancak yukarıda belirtilen bebek yatıştırıcı teknikler yardımcı olabilir. Kolik bebekler ve ebeveynler için üzücü ancak iyi haber şu ki, genellikle dördüncü üç aylık dönemden hemen sonra kaybolabilir. 9

Emzirme ve ten tene temas

Emzirme, bebeğinize mümkün olan en iyi başlangıcı sağlar çünkü sütünüz antikorlar ve koruyucu faktörlerle bebeğinizin gelişimsel ihtiyaçlarına tam olarak uyarlanmış besinler ile doludur. Hiçbir mama kendi anne sütünüzün sağlık yararlarını sağlamaya yaklaşmaz.

Gelişmiş ülkelerdeki her on anneden yaklaşık sekizi emzirmeye başlar ancak birçoğu emzirmeyi tahmin ettiğinden daha zor bulmaktadır. Bir çalışma, ilk bebeğini emziren annelerin %92’sinin üçüncü güne kadar en az bir defa emzirme endişesi yaşadığını göstermektedir. 10

Bebek için beslenme rehberleri genellikle ’emzirmenin can acıtmadığı’ mantrasını tekrarlar. Ancak gerçek şu ki birçok kadının ilk birkaç gün içinde meme uçları tahriş olarak hassaslaşabilir. Ayrıca yaklaşık iki ila beş gün içinde sütünüz gelecek ve vücudunuz küçük miktarlarda sarımsı kolostrum üretmekten çok daha büyük miktarda anne sütüne geçerken göğüsleriniz şişerek hassaslaşacaktır.

Yeni doğan bebeklerin küçük mideleri vardır ve bu nedenle sık sık beslenmeleri gerekir, 24 saatte bir 12 veya 13 kez. Bazı bebekler hızla beslenerek memeyi 12 dakika gibi kısa bir sürede boşaltırken, diğerleri daha yavaş ve uykulu olduklarından beslenmesi bir saat kadar sürebilir. 11 Bebeğinizi herhangi bir programa veya zaman aralığına göre değil aç olduğu zaman besleyin. Bazen bir emzirme onu dört saat boyunca tatmin ederken bazen on dakika sonra daha fazla süt ister.

Endişelenmeyin yaşadığınız her şey tamamen normal. Eğer sütünüz kolayca gelmiyorsa, bebeğinizle mümkün olduğunca ten tene temas ederek emzirme konusunda ısrarcı olun. Bebeğinizin üstünde sadece bebek bezi olması (eğer hava serinse üzerinde ince bir battaniye olabilir) sizin cildinize temas etmesi bebeğinizin beslenme isteğini uyarır ve anne sütü üretimini artırmak için vücudunuzdaki prolaktin ve oksitosin hormonlarını serbest bırakır. 12

Ten tene temas şeklinde uzanmak da bebeğinizin (ve sizin) kendinizi güvende, sakin ve rahat hissetmesini sağlayarak bebeğin rahim dışındaki hayata uyum sağlamasına yardımcı olur. Her ikinizde de oksitosin hormonu salgılanır bu da aranızdaki bağın güçlenmesine yardımcı olur.

Tüm yeni beceriler gibi emzirmek için de ustalaşma biraz zaman alabilir. Zamanla vücudunuz süt üretme ve depolamada daha verimli hale gelecek ve bebeğiniz daha güçlü bir emiş ve daha büyük bir mide geliştirecektir. Böylece emzirme seanslarınız kısalır, aralarındaki boşluklar büyür 13 ve göğüsleriniz daha az sızıntı yapar. Dördüncü trimesterden sonra her ikiniz de bu konuda uzmanlaşmış olursunuz.

Partneriniz sizi nasıl destekleyebilir?

Araştırmalar babalara emzirme bilgisi ve tavsiyesi verildiğinde, annelerin emzirmeye başlama ve daha uzun süre emzirmeye devam etme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermektedir. 14

Eşiniz bebeği yatıştırma, bez değiştirme, bebeğe banyo yaptırma, yemek hazırlama, ev işi yapma ve ziyaretçilerle ilgilenme gibi konularda size yardımcı olabilir. Böylece mümkün olduğunca dinlenebilir ve emzirme konusuna daha çok zaman harcayabilirsiniz.

Eşiniz yanınızda değilse veya çok fazla sizinle olamıyorsa diğer aile üyelerinden ya da arkadaşlarınızdan destek isteyin. Mali durumunuz izin veriyorsa bir doula veya doğum hemşiresinden ücretli yardım almayı da düşünebilirsiniz.

Kendinize nazik olun

İlk birkaç gün ve ebeveynlik haftalarının başında hayatı kendiniz için mümkün olduğunca kolaylaştırın. Birçok anne dondurucuya doğum tarihinden önce yemekler ile doldurmanızı önerir. İdeal yiyecekler bebeğinizi beslerken, bebeğin gazını çıkartırken veya sallarken tek elle yiyebileceğiniz olanlar! Bebeğinizi kısa aralıklar içinde beslerken kendinize hızlı bir enerji artışı sağlayabilmeniz için besleyici atıştırmalıklar da kullanın. Muz, granola barları, fındık, kraker, humus, peynir, kuru meyve ve yulaf kekleri iyi seçeneklerdir.

Yeni doğmuş bir bebeğe bakmak inanılmaz miktarda zaman ve enerji gerektirir. Bu yüzden hayatınızda çok da önemli olmayan başka şeylere karşı rahat olun. Evi süpürmenin kalması veya makyajınızın yapılmaması gerçekten önemli değil.

Doğum sonrası annenin ruh hali

Doğumdan sonra büyük hormonal salınımlar ‘bebek mavisine’ neden olabilir. Bu durum her on yeni anneden sekizinde genellikle dört ila beşinci günde gerçekleşir.15  Aniden kendinizi ilk hafta boyunca ağrılı, endişeli veya huzursuz hissediyorsanız muhtemelen bebek mavisi olarak adlandırılan vakadır.

Bu semptomlar daha sonra başlar veya birkaç haftadan daha uzun sürerse, doğum sonrası depresyonun bir işareti olabilir ve bu da her on yeni anneden birini etkiler. Doğum sonrası depresyonu olabileceğinden şüpheleniyorsanız bir sağlık uzmanıyla görüşün. Çok sayıda destek ve çeşitli tedaviler bulunmaktadır.

Doğumdan sonra akıl sağlığı ve iyi hissetmenin yolları

Yeni bir anne olarak bebeğinizin refahına odaklanmak için çok fazla zaman harcıyorsunuz, kendi ihtiyaçlarınız için de zaman ayırmanız önemlidir. Fiziksel ve zihinsel sağlığınız için en önemli olanı düşünün. Belki de arkadaşlarınızla buluşmak, kısa bir yürüyüş yapmak, pizza ve film gecesi, bir egzersiz dersi veya uzun bir banyo yapmak gibi her hafta bunlardan en az biri için zaman bulmaya çalışın.

Ebeveynliğiniz hakkında olumlu hissetmenizi sağlayan ve herhangi bir soruna yardımcı olan bir destek ağı ile kendinizi kuşatın. Eşinizin yanı sıra diğer aile üyelerini, arkadaşlarınızı, güvenilir sağlık uzmanlarını, yerel bebek gruplarını, online forumları veya ebeveynlik kitaplarını bu destek ağı içine alabilirsiniz.

Değerli ziyaretçiler

Arkadaş ve aile ziyaretlerini, misafirlerin kendi şartlarında değil sizin şartlarınızda ayarlamaya çalışın. Ziyaretçilerinizi karşılamadan önce yeni doğanı tanımak için biraz zaman harcamak isterseniz sorun değil. Bebeğinizi bizzat video görüşmesi yoluyla insanlara tanıtmayı tercih etmek de ilk birkaç haftayı daha sakin atlatabilmeniz için bir seçenektir.

Bebek sonrası vücudunuz

Doğumdan hemen sonra hala 20 haftalık hamile gibi görünebileceksiniz ve yine de hamile kıyafetleri giymeniz gerekecek.

Altı ile sekiz hafta içerisinde rahiminiz, bebek ve plasenta ile dolduğunda ulaştığı karpuz boyutundan, küçük bir armutun normal boyutuna kadar ulaşır.16

Emzirmek, rahim dokusunun doğum öncesi büyüklüğüne dönmesine yardımcı olur. Beslenme sırasında salınan oksitosin rahim dokusunun kasılmasını sağlar ve kan kaybını azaltmaya yardımcı olur. İlk birkaç hafta boyunca özellikle emzirme döneminde ‘ağrı sonrası’ kasılma hissedebilirsiniz.

Hamilelik ve doğum bir annenin vücuduna büyük etkilerde bulunur. Bu nedenle dördüncü trimesterde hala bazı ağrı ve doğumla alakalı rahatsızlıkları hissediyor olabilirsiniz. Ağrı kesiciler ve yatıştırıcı banyolar herhangi bir genital ağrı, morarma gibi durum için yardımcı olabilir. Yürüyüş, yoga, esneme gibi hafif egzersizler organlarınız, kemikleriniz ve kaslarınızın hamilelik öncesi pozisyonlarına dönme sürecinde yardımcı olabilir. İyileşmenizle ilgili endişeleriniz varsa veya herhangi bir enfeksiyon, kanama belirtisi (aşırı kan kaybı) fark ederseniz, derhal bir sağlık uzmanına başvurun.

Ünlü dergilerinde ne görmüş olursanız olun hızlı bir şekilde eski görüntünüze dönmeyi beklemeyin. Vücudunuzun büyümesi ve bir bebeğin doğması aylar alır ve daha sonra iyileşmesi yine aylar alabilir. Yeni doğanı tanımak ve eşinizle ilişkinizi yeniden tanımlamak için kendinize iyileşmek için zaman verin. Doğum yapmak sizi anında bir ebeveyn haline getirmiş olabilir ancak anne olarak kimliğinizi şekillendiren dördüncü üç aylık dönemdir.

Referanslar

1 www.nichq.org/insight/moms-deserve-better-care-fourth-trimester

2 www.sciencedaily.com/releases/2014/08/140811165817.htm

3 www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4243010/

4 www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/infant-and-toddler-health/in-depth/infant-development/art-20048012

5 www.parentingscience.com/newborns-and-the-social-world.html

6 www.sciencedaily.com/releases/2020/02/200203151158.htm

7 www.mja.com.au/journal/2004/181/9/1-problem-crying-infancy

8 www.nhs.uk/conditions/colic/

9 www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28385295

10  www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3784292/

[1]1  http://www.infantjournal.co.uk/pdf/inf_063_cta.pdf

[1]2  https://breastfeeding.support/why-skin-to-skin/

[1]3  https://breastfeeding.support/why-skin-to-skin/

[1]4  https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0266613819300841?dgcid=rss_sd_all

[1]5  https://americanpregnancy.org/first-year-of-life/baby-blues/

[1]6  www.naturalcycles.com/cyclematters/what-is-a-uterus