Hangi Durumlarda Bebek Emzirilmez

Emzirmenin sakıncalı olduğu durumlar annelerin çok merak ettiği konulardan biri. Çünkü annenin hastalığı ya da aldığı ilaçların doğrudan süte karışacağı inancı yaygın. Emzirmek, bir anne için hayatının en değerli anlarını ifade eder. Emmek, bebek içinse beslenmek, öğrenmek, keşfetmek, sosyalleşmek ve sevgi ihtiyacını karşılar. Peki, annenin bebeği emziremediği durumlar nelerdir ya da hangi hallerde emzirmek sakıncalıdır?

Bebeğin Emzirilemediği Durumlar

Öncelikle bebeği emziremeyeceğinizi sağlık uzmanı belirtmelidir. Annenin kendi insiyatifiyle böyle bir karar alması doğru olmaz. Zira, toplumda, emziren anne için grip olduğunda nezle olduğunda / ağrı kesici ilaç aldığında / döngüsü başladığında emzirmemesi gerektiğine dair yanlış inanışlar söz konusu olabilir. Bunların hiçbiri, sağlık uzmanı belirtmediği sürece emzirmeme nedeni olamaz. Peki, ne zaman anne bebeği emziremez ya da emzirmenin sakıncalı olduğu durumlar nelerdir?

Anneden ve Bebekten Kaynaklı Olarak Emzirmenin Sakıncalı Olduğu Durumlar Listesi

Emzirmenin sakıncalı olacağı durumları iki başlık altında ele alalım: Anneden kaynaklı ve bebekten kaynaklı olarak emzirmenin sakıncalı olduğu durumlar şöyle özetlenebilir:

Anne sütüyle besleme sürecinin durdurulmasına neden olan faktörler vardır. Bu istisnai durumlar için hekim, anne ve çevresindekileri bilgilendirir. 

1. Bebekten Kaynaklanan Emzirmeye Engel Durumlar

Bazen bebekteki bir durum, anne sütünün doğrudan anne memesinden alınmasına engel olur. Bazen de anne sütünün kendisi bebek için iyi değildir. Ancak bu durumlar gerçekten çok nadir görülür. Peki, nedir o bebeğin emmesine engel durumlar?

• Galaktozemi

Dünya genelinde çok nadir olarak görülen bir durumdur ve bebek, anne sütüne tepki verir. ​​Galaktozemi, glaktoz adı verilen bir şekerin normalden daha yüksek seviyelerde bulunduğu bir metabolik bozukluktur. Bu durum, glaktozun normal şekilde parçalanamaması veya emilememesi sonucu ortaya çıkar. Normalde, vücutta glaktoz adı verilen bir şekerin sindirimi için laktaz adı verilen bir enzim gereklidir. Laktaz, glaktozu daha basit şekerlere, glukoz ve galaktoza parçalar. Ancak glaktozemi durumunda, laktaz enzimi eksik veya işlevsiz olabilir, bu da glaktozun yeterince parçalanamamasına ve emilememesine neden olur.

Glaktozemi, doğuştan gelen bir genetik bozukluk olan glaktoz-1-fosfat uridil transferaz (GALT) eksikliği veya işlevsizliği sonucunda ortaya çıkar. Bu durum, glaktoz-1-fosfatın normal şekilde metabolize edilememesi ve birikmesiyle karakterizedir.

Glaktozemi, bebeklerde genellikle doğumdan hemen sonra veya süt alımı başladıktan sonra belirtiler göstermeye başlar. Bu belirtiler arasında kusma, ishal, beslenme sorunları, karaciğer hasarı, büyüme geriliği ve nörolojik sorunlar bulunabilir.

Glaktozemi tedavisi, glaktoz içeren süt ürünlerinin diyetten tamamen çıkarılmasıdır. Bebekler genellikle glaktozsuz formül mamalarla veya süt alternatifleri ile beslenir. Bu sayede glaktoz birikimi önlenir ve belirtiler kontrol altına alınır. Ayrıca, glaktozemi tanısı konulan bireylerin yaşamları boyunca glaktoz içeren gıdalardan kaçınmaları önemlidir.

Glaktozemi, erken tanı ve tedavi ile yönetilebilen bir durumdur. Bu nedenle, bebeklerde glaktozemi belirtileri fark edildiğinde bir doktora başvurmak önemlidir. Doktorlar, gerekli testleri yaparak doğru teşhisi koyma ve uygun tedavi planını oluşturma konusunda yardımcı olabilir.

• Fenilketonüri

Bir çeşit metabolizma bozukluğu olarak tanımlanır. Akademik kaynaklara göre ülkemizde ortalama 4500’de 1 görülmektedir. Fenilketonüri (FKU), doğuştan gelen bir metabolik bozukluktur. Bu durumda, vücut fenilalanin adı verilen bir amino asidi normal şekilde işleyemez. Fenilalanin normalde besinlerle alınan proteinlerin parçalanmasıyla oluşan bir amino asittir. FKU durumunda, fenilalanin hidroksilaz adı verilen bir enzim eksikliği veya işlevsizliği nedeniyle fenilalanin normal şekilde parçalanamaz. Bu durum, fenilalanin birikmesine ve yüksek seviyelerde kan ve dokularda birikmesine neden olur. Yüksek fenilalanin seviyeleri, sinir sistemi üzerinde toksik etkilere neden olabilir. Bu nedenle, FKU genellikle erken yaşlarda tanı konur ve yaşam boyu süren bir diyet tedavisi gerektirir.

FKU tedavisi, fenilalanin alımını sınırlayan bir diyeti içerir. Bu diyet, fenilalanin açısından düşük protein içeriğine sahip olmalıdır. Bu sayede, fenilalanin birikimi kontrol altına alınır ve sinir sistemi hasarı önlenir. Bebekler genellikle özel formül mamalarla veya fenilalanin içermeyen süt alternatifleriyle beslenir. Daha büyük çocuklar ve yetişkinler ise diyetlerini fenilalanin içermeyen gıdalarla sürdürürler. Erken tanı ve tedavi, FKU’nun etkilerini önemli ölçüde azaltabilir. Bu nedenle, doğuştan gelen metabolik bozukluklar arasında rutin taramalarla FKU taraması da yapılır. Böylece, erken teşhis edilip tedaviye başlanabilir ve potansiyel sinir sistemi hasarı önlenebilir.

• Akçaağaç Şurubu İdrar Hastalığı

Akçaağaç şurubu idrar hastalığı (Maple syrup urine disease, MSUD), doğuştan gelen bir metabolik bozukluktur. Bu durum, amino asitlerin normal şekilde parçalanamaması sonucu ortaya çıkar. İsim, hastaların idrarının akçaağaç şurubuna benzemesinden kaynaklanır.

MSUD, branş zincir amino asitler (leusin, izolösin ve valin) adı verilen amino asitlerin normal şekilde parçalanamadığı bir durumdur. Bu amino asitler normalde proteinlerin sindirimi ve metabolizması sırasında oluşur. MSUD durumunda, branş zincir amino asitlerin parçalanmasında bir enzim eksikliği veya işlevsizlik mevcuttur. Bunun sonucunda, bu amino asitler kan ve dokularda birikir. MSUD belirtileri genellikle bebeklik döneminde ortaya çıkar. Bu belirtiler arasında beslenme sorunları, kusma, halsizlik, döküntüler, nöbetler, zihinsel gerilik ve karakteristik akçaağaç şurubu benzeri kokulu idrar bulunur.

MSUD tedavisi, branş zincir amino asitlerin diyetten sınırlanmasıdır. Bu durumda, özel bir diyet uygulanır ve hasta, branş zincir amino asitler içeren proteinlerden uzak durur. Bu diyet, normal büyüme ve gelişmeyi desteklemek için diğer amino asitlerin alımını sağlar. Erken tanı ve tedavi, MSUD’nun etkilerini önemli ölçüde azaltabilir. Yenidoğan taramaları ve genetik testler, MSUD gibi metabolik bozuklukları erken teşhis etmek için kullanılır. Böylece, hızlı bir şekilde tedaviye başlanabilir ve potansiyel sinir sistemi hasarı önlenebilir.

2. Anneden Kaynaklı Emzirmeye Engel Durumlar

Hangi durumlarda bebek emzirilmemeli ekseninde anneden kaynaklı durumlar da vardır. Bunlar, aşağıdaki durumlar olabilir:

• Annenin Akıl Sağlığı

Annenin akıl sağlığının uygun olmaması, emzirmeye engel olabilir. Burada annenin bebeğe zarar verme ihtimali gözetilir. Bu nedenle emzirme mümkün olmayabilir.

• Annede Tüberküloz

Annenin aktif tüberküloz tespiti de yine emzirmeye engel bir durumdur. Burada hekim en doğru kararı verecek kişidir. 

• Annenin Aldığı İlaçlar

Öncelikle gebelikte ve emzirme döneminde ilaç alımı mutlaka hekime danışarak yapılmalıdır. Her ilaç değil ancak bazı ilaçlar anne sütüne geçer. Anne sütüne geçen ilaç etkisi ise hekim tarafından bilinen ve açıklanan bir referans konusudur. Annenin süte geçen ve bebeğe zararlı olabilecek ilaç alıyor olması emzirmeye engeldir.

Halk Arasında Emzirmeye Engel Olduğu Sanılan Durumlar

Emzirmek, anne bedenindeki bir sıvının bebeğe aktarılması hali olduğundan annenin taşıdığı her hastalığın, aldığı her ilacın, içeceğin ya da durumun sütle bebeğe geçip onu etkileyeceği inanışı yaygındır. Bu konuda yanlış bilinenlerden bazılarını açalım:

• Yanlış: Anne nezle/grip/soğuk algınlığı yaşıyorsa emzirmemeli!

Annenin yaşadığı soğuk algınlığı ve benzer rahatsızlıklar, süt yoluyla bebeğe geçmez. Ancak soluma, dokunma, öpme ve temasla geçebilir. Bu dönemde anne her emzirme öncesinde ellerini yıkamalı, maske takarak bebeğin yüzüne solumamalı ve emzirmeye devam etmelidir. 

• Yanlış: Anne, adet döneminde ise emzirmemeli!

Annenin adet döngüsünün sütün içerisine bir etkisi olduğuna dair bulgu yok. Anne, adet gördüğü dönemde bebeği emzirmeye devam etmelidir. 

• Yanlış: Anne, ilaç aldığında emzirmemeli!

Emzirme döneminde muayeneye gittiğinizde bunu mutlaka hekime belirtin ki size süte geçmeyecek ilaçlar yazsın. Her ilaç, süte geçerek bebeğe etki etmez. Burada doğru bilgiyi hekim verir. 

• Yanlış: Mastit varsa emzirmemeli!

Mastit anne için çok rahatsız edicidir ancak çözümü yine emzirmektir. Bu dönemde anne emzirmeye devam etmeli hatta göğüs pompası kullanarak kanalları rahatlatmalıdır. 

• Yanlış: Göğüs ucu hassasiyeti varsa emzirmemeli!

Erken dönemde özellikle yanlış emzirme nedeniyle göğüs ucu hassasiyeti çok sık görülür. Bu durumda göğüs ucunu rahatlatmak, gerekiyorsa iç çamaşırı kumaşı ile teması önleyen göğüs ucu koruyucusu kullanmak ve doğru emzirme şeklini öğrenmek yeterlidir. 

Tavşan Dudak Emzirmeye Engel mi?

Yenidoğan bebeklerde görülen doğuştan gelen tavşan dudak, bebeklerde emmeye engel değildir. Dudakların üst kısmında yer alan yarıkların tam olarak birleşmemesi sonucunda oluşur. Tavşan dudak, bebeklerin emme veya beslenme yeteneklerini etkilemez. Bebekler, doğru emme teknikleriyle ve uygun beslenme pozisyonlarıyla yeterli şekilde emebilirler. 

Anne Sütü Hakkında Önemli Bilgiler

Anne sütü, çocuğun ihtiyaç duyduğu besin maddelerini uygun miktar ve kalitede içeren, bileşenleri bebeğin içinde bulunduğu dönemdeki ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterebilen ve enfeksiyonlara karşı koruyucu özellikleri olan ücretsiz tek fizyolojik bebek besinidir. Bebeğin ihtiyaç duyduğu tüm maddeler yalnızca kendi annesinin sütünde bulunmaktadır. Bu bilgileri hemen hepimiz biliyor olsak da emzirme konusunda yeterince istekli olamadığımız durumlar söz konusu olabiliyor. Bu bakış açısıyla emzirmenin önemine dair az bilinen bazı detayların altını çizmek istedik:

Emzirmenin Önemi Üzerine Az Bilinenler

• Bebek emzirme sadece bebeğin karnının doyması olarak algılanır. Öyle ise başka bir şeyle de (devam sütü gibi) karnı doyabilir diye düşünülür. Ancak hem anne sütünün içeriğine eş bir başka ürün geliştirilememiş olması hem de emzirmenin sadece beslenme amacı taşıyor olmaması burada az bilinen bir detaydır. 
• Emzirmek, sosyal açıdan da büyük önem taşır. Bebek, emerken annesini yani bu yeni dünyadaki tanıdığı tek varlığı hissederek güven duyar. Rahatlar. Bu da iyi uyumasına, mutlu olmasına yardım eder. 
• Bebek, emerken öğrenir ve keşfeder. Koklayarak tanır, emerek sütü çeker, bazen (ilerleyen dönemlerde) anneye dokunur ve onunla göz teması kurar. İşte tüm bunlar, onun ilk öğrenme deneyimidir. Meme arama, başı döndürme, emme, yutma, parmak emme, yakalama, anneye yönelme, beslenme saatlerini sezinleme ve hazırlanma şeklinde kendisini gösteren bir öğrenme süreci yaşar. 
• Emzirme, bebek için bir sosyal faaliyettir. Bu aktiviteye ve duygusal bağa ihtiyaç duyar. Emdikçe rahatlar. Aslında anne de emzirdikçe daha rahat hisseder. 
• Emen bebeğin bağışıklık sistemi güçlenir. Emzirmek annenin de immun sistemini yani bağışıklık sistemini güçlü kılar. 

Emzirmeye engel teşkil eden durum yoksa bebek, mutlaka ilk altı ay sadece anne sütü vererek beslenmelidir. 

Emzirmeye Motive Olmak İçin Neler Yapabilirsiniz?

Emzirme sürecine daha hamileliğin ortalarında kendinizi alıştırmanız önemli. Emzirme konusunda bilgi edinmek ve emzirmek için motive olmak üzere bir plan yapın. Emzirmeye motive olmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

• Öğrenin!

Her konuda olduğu gibi ilk kez anne olmak, yenidoğan bebeğin bakımı, doğum sonrası beslenme, emzirme gibi konularda da araştırma yapmak, okumak ve öğrenmek bilginirken bir yandan da konuya duygusal olarak hazırlanmanızı sağlar. Bilgili olduğunuzda kendinizi daha hazır, daha özgüvenli hissedersiniz. 

• Konfor Odaklı Olun!

Emzirme süreci, konfor ile yakından ilişkilidir. Her emzirme anında acele etmek, konforsuz bir yerde çabucak  emzirmeye çalışmak, genellikle kısa sürede bebeğin meme reddetmesine neden olur. Bu nedenle emzirme sürecinde size konfor sunacak detayları da planlayın. Bunlar neler olabilir:

• Emzirme Alanını Planlayın!

Bebek odasında ya da yatak odasında kendinize emzirmek için bir yer ayarlayın. Bir emzirme koltuğunuz ya da emzirme sandalyeniz olsun.

• Emzirme yastığı alın!

Emzirme sırasında bebeği desteklemek ve belinizi rahat ettirmek için emzirme yastığı kullanın. Evdeki kırlent ya da yastıkları da kullanabilirsiniz ama emzirme yastığı tam da bu iş için tasarlanmış olması nedeniyle biraz farklıdır.  

• Su İçmek Önemli!

Emzirme süresinin uzun ve rahat olması için oturacağınız yerin yanına bir sehpa vs koyup üzerinde bir bardak su olmasına dikkat edin. Su içmek, sizi rahatlatır, sütü arttırır. 

• Müzik Listesi Yapın!

Hem bebek hem de sizin için hafif ve rahatlatıcı bir müzik oldukça keyifli olacaktır. Bu nedenle doğum öncesinde müzik listenizi yapın ve hazır edin.

• Anı Yaşamayı Bilin!

“Anı yaşamak” terimini hayatınız boyunca duymuş olmalısınız. Pek çok kişi, kitap, film size bu tavsiyeyi salık verir. Peki, tam olarak ne demek “anı yaşamak”? Yaşadığımız hiçbir an ya da zaman dilimi için hayatın tekrarı yok. Geriye dönüp “keşke keyfini çıkarsaydım” demek yerine “doya doya yaşadım” demek bazen çok önemli. Düşünsenize yeni doğmuş bebeğinizin dünyasında tek arzu, tek tanıdık şey, tek bilgi, tek anlam sizsiniz. Sizin kokunuzla rahatlıyor, sizin sütünüz ile besleniyor, sizin sesinizi tanıyor. Ona yol gösteren tek şey, sizinle olan ten teması. Bu, paha biçilemez müthiş ve çok kısa süren anların değerini bilin. Onunla başbaşa kalın, emzirin, sevin, gülümseyin…

Uykusuzluk, evdeki ve hayatınızdaki alt üst olan düzen, alıştığınız yaşam biçiminin değişmesi gibi tüm olumsuzlukları göz ardı edin. Zira, hepsi bir kaç yıl içinde eski haline dönecek ama bu anlar bir daha tekrarlanmayacak 🙂

• Hazırlıklı Olun!

Bilimsel araştırmalar gösteriyor ki annenin daha gebelik döneminde emzirmeye karar vermesi ve bu konuda kararlı olması, bebeğin uzun süre emmesini sağlıyor. Kararlılığı sağlamak ve kendinizi motive etmek için hazırlık yapın. Bu amaçla kendi bebek alışveriş listenizi hazırlayın. Göğüs pompası anne sütü saklama şişesi biberon ve biberon emziği, emzirme yastığı, göğüs ucu çıkartıcı emzirme örtüsü gibi emzirme sürecine ilişkin tüm ihtiyaçları doğumdan önce edinin. 

Kaynak: Dr. Ülkü Sur Ünal, researchgate.net/publication/33210581,  Emzirmede Bebek Acisindan Kontrendikasyon Oluşturan Durumlar Emzirmede Bebek Açısından Kontrendikasyon Oluşturan Durumlar.